Een klas waarin iedereen gelijk is, is zo passé

Middelbare school Het huidige schoolklimaat biedt geen ruimte om jezelf te ontplooien, meent Chiem Balduk. Hij heeft een plan om zelfs piemeltekenaars en stille meisjes te laten excelleren.

De zomer loopt weer op zijn einde, de vakanties zijn voorbij. Alle schoolgaande kinderen komen terug van hun vakantie in Thailand, een computerkamp in Overijssel of hun bijbaan in een animatieteam op een camping. Hoe divers zij hun vakantie ook hebben doorgebracht, terug in de schoolbanken zijn zij allen weer hetzelfde. Dat moet anders. Dat kan anders.

Niveauverschil brengt kloof teweeg

De gelijke behandeling van leerlingen is een schoolwet die al lang passé is. Ik heb er zojuist zes jaar atheneum op zitten en heb talloze voorbeelden waarom die behandeling niet werkt. Neem een klas van dertig leerlingen die het vak Frans volgen. In de brugklas beginnen zij allen op hetzelfde niveau: ze kennen alleen de woorden trottoir, baguette en prostituée’. Na enkele jaren ontstaat er een niveauverschil tussen de klasgenoten, dat in de bovenbouw al gerust een kloof genoemd mag worden. Terwijl de één nog moeite heeft met tellen tot duizend (ik) kan de ander met gemak een Victor Hugo in Oudfrans lezen. Het is een bekend verschijnsel dat bij elke klas, elk vak en op elke school voorkomt. Voor wiskunde is dat landelijk al opgelost door te werken met twee niveaus – A en B – en op enkele scholen zelfs drie of vier, maar dat is te duur en te omslachtig om voor alle vakken te realiseren. Toch is het ook een onhoudbare situatie om mij samen met de Victor Hugo-lezer in de klas te houden. Veel scholen lossen dit probleem op door de uitblinker de optie te geven lessen te mogen missen, in een hoger jaar het vak te gaan volgen of zelfs eerder examen te doen. Met deze luie en goedkope oplossing wordt de leerling niet mee geholpen. Hij raakt geïsoleerd van de klas en zijn talent wordt niet ontplooid. Bovendien is hij uiteindelijk op papier geen haar beter in Frans dan ik, want we zijn afgelopen juni beiden met een voldoende geslaagd voor het vak. C’est injuste, mais c’est la realité.

Uitblinken kan iedereen

Zo moet het dus niet. Een klas als één geheel behandelen is verkeerd, maar individuen er uitpikken ook. Dan rest er maar één oplossing: de wereldberoemde Hollandse gulden middenweg. Een klas moet worden gezien als een groep van individuen. Ieder lid van die groep kan een uitblinker zijn in een bepaald gebied. Er zou een moment in het drukke rooster gevonden moeten worden waarin de leerlingen gaan werken aan ontplooiing van hun individuele kwaliteiten. Noem het een ontplooiingsuur, waarin een leerling zelfstandig aan de slag gaat met datgene waar hij goed in is. De zojuist uit Thailand teruggekeerde jongen kan duiken in de Thaise geschiedenis, de computerkampjongen kan aan de slag met het bouwen van games en het animatieteammeisje met toneel, buiten de reguliere lessen om. Daarbij worden ze begeleid door een leraar die er enigszins verstand van heeft en die hen ook streng controleert, want het mag absoluut geen pretuurtje zijn. Alles mag, als het maar individueel gedaan wordt. Zo kan ieder kind, zélfs de meeloper, een uitblinker worden. Goed zelfvertrouwen en motivatie gratis inbegrepen.

Daar zijn de piemeltekenaars weer

Het hoeft niet één enkel project te zijn. Er zijn genoeg leerlingen die niet voldoende worden uitgedaagd en met zesjes tevreden zijn. Deze groep, die door mij steevast ‘piemeltekenaars’ – een allegorie van soortgelijke vrienden van me – wordt genoemd, is vaak best geïnteresseerd in de wereld, maar krijgt daar totaal geen ruimte en motivatie voor. Desondanks leverden deze leerlingen in het examenjaar wel een uitstekend profielwerkstuk (eindexamenonderzoek), omdat juist dát een moment is om je stevig te verdiepen en individueel te excelleren in één onderwerp dat je goed ligt.

Ontplooiingsuur invoeren

Daarbij is het belangrijk dat leerlingen zich geen nummer voelen. Wat is anders het nut van uitblinken? Zeker voor de wat onzekere, stillere leerlingen en meelopers is het van belang dat zij leren dat ze ertoe doen. Nu wordt het klimaat in de klassen op de middelbare school te veel beheerst door het streven niet te veel van het gemiddelde af te wijken. Wie te lage of te hoge cijfers haalt, wordt vreemd aangekeken. Dat moet door een ontplooiingsuur in het rooster veranderen. Uren waarin leerlingen zelfstandig aan de slag gaan bestaan op veel scholen al, maar zijn dan gericht op het bijspijkeren van de lesstof. Deze uren, in de volksmond bekend als ‘ophokuren’, richten zich op de negatieve kant van een leerling, terwijl een ‘ontplooiingsuur’ juist steunt op wat een leerling wél kan. Beste leraren in het middelbare onderwijs, het wordt tijd dat jullie leerlingen ongelijk gaan behandelen. Uitblinkers horen niet buiten de boot te vallen. Als iedereen de ruimte krijgt om te excelleren in dat waar hij of zij goed is, dan is het de norm geworden om ongelijk te zijn. Ergens goed in zijn kan namelijk iedereen. Op die manier zijn wij niet alleen buiten de klas, maar ook in de klas divers. Binnen enkele jaren ontstaat dan een génération courageuse et confiante! Zo, heb ik ook nog mijn Frans opgekrikt. Chiem Balduk (17) gaat taal- en cultuurstudies aan de universiteit van Utrecht studeren